Filistin resmi makamlarının verilerine göre, söz konusu ihlallerin en çok yaşandığı ve tehlikeli aşamaya vardığı yıllar 2014, 2015 ve 2016 oldu.
İsrail, 1967’de Kudüs’ü işgal ettikten hemen sonra gerekçe belirtmeden Mescid-i Aksa’nın olduğu muhitte geniş kazı çalışmaları başlattı.
Avustralyalı Yahudi Dennis Michael Rohan, 21 Ağustos 1969’da Mescid-i Aksa’ya saldırarak, mihrabını ve bin yıllık minberini yaktı. Bugüne kadar yapılan çeşitli tadilatlara rağmen söz konusu saldırının Mescid-i Aksa’da bıraktığı tahribatın izleri yok edilemedi.
Bir İsrail askerinin 11 Eylül 1982’de Aksa’da namaz kılanların üzerine rastgele ateş açması sonucu 2 kişi hayatını kaybetti, 6 kişi yaralandı.
İsrail polisinin 10 Ekim 1990’da Mescid-i Aksa’ya Süleyman heykelinin temel taşını yerleştirmeye çalışan Yahudilere karşı çıkan Filistinlilere ateş açması sonucu 21 kişi öldü, 150 kişi yaralandı.
İsrail’in Mescid-i Aksa muhitinde yaptığı kazı çalışmaları çerçevesinde 25 Eylül 1996’da Aksa’nın batısındaki Burak Duvarı’na (Ağlama Duvarı) çıkan bir tünel açması, Filistin‘de halkın tepkisine neden oldu. Birkaç gün süren olaylarda 63 Filistinli öldürüldü, bin 600 kişi yaralandı.
Şaron’un Aksa’nın avlusuna zorla girmesi ikinci intifadayı ateşledi
İsrail’in eski Başbakanı Ariel Şaron’un, 2000 yılında yüzlerce korumasıyla Mescid-i Aksa’yı ziyaret etmesi Filistin topraklarında birkaç yıl devam eden ikinci intifadanın ilk kıvılcımı oldu.
Bu baskınlara tepki olarak Mescid-i Aksa İslami Vakıflar İdaresi, Müslüman olmayanların Aksa’yı ziyaretlerini yasakladı ve İsrail’in “ziyaretlerin yeniden başlaması” yönündeki taleplerini reddetti. Bunun üzerine 2003’te, İsrail hükümeti, Aksa Vakfı’nın itirazına rağmen Müslüman olmayan turistleri tek taraflı olarak Harem-i Şerif’in avlusuna almaya başladı.
Aksa’ya yönelik baskınlarda 2014, 2015 ve 2016 yıllarında dikkat çekici artış görüldü. Eski Kudüs Müftüsü ve Mescid-i Aksa hatibi Şeyh İkrime Sabri, bu konuda yaptığı açıklamada, 2015’in özelde Mescid-i Aksa, genelde de Filistin halkı için “en şiddetli ve zor yıl” olduğunu belirtmiş buna, İsrail işgal yönetiminin uzlaşmaz tutumu ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu liderliğindeki aşırı sağcı hükümetin ihlallerinin neden olduğunu ifade etmişti.
Ürdün Vakıflar Bakanlığı’na bağlı Kudüs’teki İslami Vakıflar İdaresi verilerine göre, 2015 yılı içinde 11 bin 472, 2016 yılında yaklaşık 14 bin Yahudi yerleşimci Mescid-i Aksa’nın avlusuna girdi.
İslami Vakıflar Medya Koordinatörü Firas ed-Debs, Batı Şeria, Kudüs ve Gazze’de Ekim 2015’te başlayan ve günümüze kadar devam eden gerginliklere, Yahudi yerleşimcilerin İsrail polisinin koruması altında Aksa’ya girmeleri konusundaki ısrarının neden olduğunu vurguladı.
İsrail Başbakanı Netanyahu’nun ofisinden, Aksa’daki mevcut durumun değiştirilmeyeceğine dair birkaç kez yazılı açıklama yapılmasına rağmen İsrail hükümeti, yakın zamanda Aksa’yı Müslüman ve Yahudiler arasında ayırmak istediği yönünde beyanlarda da bulunmuştu. Hükümetin söz konusu niyeti 13 Ağustos 2014’te yapılan iç parlamenter komisyonunun oturumunda açıkça dile getirilmişti.
İsrail’in Mescid-i Aksa’ya yönelik saldırıları:
– 7 Haziran 1967: Aksa işgal edildi.
– 21 Ağustos 1969: Mescid-i Aksa, Avustralyalı Yahudi Denis Michael Rohan tarafından ateşe verildi.
– 11 Nisan 1982: Bir İsrailli askerinin Aksa’da rastgele ateş etmesi sonucunda 2 Filistinli öldü, 6 Filistinli yaralandı.
– 10 Ekim 1990: Filistinlilerin, Aksa’ya Süleyman heykeline ait temel taşını koymaya çalışan Yahudi gruplarına engel olmaya çalıştığı sırada açılan ateşte 21 kişi hayatını kaybetti, 150 Filistinli yaralandı.
– 25 Eylül 1996: Aksa’nın batı duvarının altından Acılar Yolu ile Burak Meydanı’nı birbirine bağlayan tünelin açılması, Filistin’de halkın toplu ayaklanmasına neden oldu. Birkaç gün süren olaylarda 63 Filistinli öldürüldü, bin 600 kişi yaralandı.
– 28 Eylül 2000: Eski İsrail Başbakanı Ariel Şaron’un Aksa’nın avlusuna zorla girmesi ikinci Filistinintifadasını ateşledi.
– 20 Ağustos 2003: İslami Vakıflar Dairesi’nin itirazlarına rağmen İsrail polisi Yahudi yerleşimciler karşısında Aksa’yı tek taraflı açmıştı.
– 6 Şubat 2007: İsrail makamlarının Aksa’nın batı duvarındaki El-Meğaribe Kapısı aracılığıyla mescide geçilmesini sağlayan Telletu’l-Meğaribe yolunu yıkmaya başlaması Filistinlileri ile İsrailliler arasında arbedelere neden oldu.
– 13 Haziran 2014 : İsraillilerin Mescid-i Aksa avlusuna girmesini protesto ettikten sonra namaz kılan 30 kişi yaralandı.
– 13 Ağustos 2014: İsrail Parlamentosu Knesset İçişleri Komitesi Başkanı Miri Regev: “Tapınak Dağında namaz kılmak isteyen herkese bu olanak sağlanmalıdır” dedi.
– 9 Eylül 2015: Eski İsrail Savunma Bakanı Moşe Yalon, Mescid-i Aksa’da nöbet tutan murabıtlara yasak konulduğunu açıkladı.
– 14 Eylül 2015: İsrail askerleri, Mescid-i Aksa’ya postallarıyla girerek 5 Filistinliyi gözaltına aldı.
– 28 Aralık 2016: İsrail Kültür Bakanı Miri Regev, Doğu Kudüs’te yer alan Silvan beledisinin Vadi Halva Mahallesi ile Mescid-i Aksa bitişiğindeki Babu’l Mağaribe Meydanı arasında kazılan yeni bir tüneli açtı.
İsrail, içinde Kıble Mescidi ile Kubbetu’s Sahra Camisi’nin yanı sıra müze, medreseler ve büyük avlunun bulunduğu Mescid-i Aksa Külliyesi’nin altında, Süleyman Mabedi kalıntılarının bulunduğunu iddia ederek, kazı çalışmaları yapıyor. Halihazırda Mescid-i Aksa’nın 63 farklı noktasında kazı çalışmaları devam ediyor.
Mescid-i Aksa ibadete kapatıldı, kapılara dedektör yerleştirildi
İsrail’in son bir haftada Mescid-i Aksa eksenindeki ihlalleri nedeniyle Kudüs’te gerilim yeniden yükseldi.
İsrail polisi, 14 Temmuz 2017 Cuma günü sabah saatlerinde Mescid-i Aksa’da silahlı saldırıda bulunduğunu iddia ettiği 3 Filistinliyi öldürmüş, olayda yaralanan 2 polisin ise kaldırıldıkları hastanede öldüğünü duyurmuştu. Olayın ardından Mescid-i Aksa’yı ibadete kapatan İsrail güçleri, Harem-i Şerif’in iki kapısını 16 Temmuz pazar günü açmış, ancak kapılara metal arama dedektörleri yerleştirmişti.
Elektronik dedektörlerden aranarak Harem-i Şerif’e girmeyi reddeden binlerce Filistinli, namazlarını Mescid-i Aksa’nın Aslanlı (El-Esbat) Kapısı’nda kılıyor. Cemaat zaman zaman İsrail polisinin sert müdahalesiyle karşı karşıya kalıyor.
– İsraillilerin Aksa’nın avlusuna zorla girmeleri
İsrail’in ihlallerinin yanı sıra Yahudi yerleşimcilerin Mescid-i Aksa’ya yönelik baskınları da Filistinlilerin tepkisine yol açıyor.
Vakıflar İdaresi Medya Birimine göre, 2009 ile 2016 yılları arasında Mescid-i Aksa’nın avlusuna giren Yahudi yerleşimci sayısı 68 bin 247 kişiye ulaştı.
Girişlerin yıllara göre dağılımı şöyle oldu:
– 2009 yılı 5 bin 931 yerleşimci
– 2010 yılı 5 bin 950 yerleşimci
– 2011 yılı 3 bin 694 yerleşimci
– 2012 yılı 6 bin 230 yerleşimci
– 2013 yılı 9 bin 75 yerleşimci
– 2014 yılı 11 bin 878 yerleşimci
– 2015 yılı 11 bin 489 yerleşimci
– 2016 yılı yaklaşık 14 bin yerleşimci